Kalf en koe
14 februari 2023 stond het programma Keuringsdienst van Waarde in het teken van kalveren bij de koe.
Hoe staan wij hierin?
Bij ons blijven alle kalveren 3 tot 4 maanden bij de moeder. Zowel de vaarsjes als de stiertjes.
Dieren hebben op onze boerderij een cruciale rol: ze zijn niet alleen in staat om rustgewassen en restproducten tot waarde te brengen, ze leveren uiteraard ook mest. Daarnaast, en niet in het minst, zorgen ze ook voor een geheel eigen energie op het bedrijf. Oftewel, ze geven een ziel aan het bedrijf. Voor zowel de kippen, de varkens als de koeien geldt dan ook: we willen de dieren zoveel mogelijk faciliteren in hun dier-eigen gedrag. Biggen worden hier geboren, drinken 3 maanden bij de moeder, kunnen van dag 1 wroeten in het stro en gaan vanzelf op ontdekking in de uitloop en de poel.
Dus ook met de koeien doen we dat. Moeder en kalf blijven samen totdat het kalf zonder melk kan en vol op gras over kan. Dat heeft best wel wat consequenties. Zo hebben wij de stal hier speciaal op ingericht en hebben we de eerste maanden geen of nauwelijks melk in de tank. Het werk blijft wel gelijk. Om de melkkwaliteit te kunnen waarborgen, passeren de koeien met de kalveren erbij namelijk ook elke dag door de melkstal. Om dat allemaal rendabel te krijgen, kunnen wij dus niet anders dan alle melk straks zelf te verwerken tot ijs, boter, karnemelk, vla,…
De komende weken en maanden gaan we dan ook de ganse verzuiveling weer oppakken. De laatste eindjes moeten nog aan elkaar geknoopt en dan kunnen we helemaal los.
Maar hoe gaat dat dan precies in zijn werk, kalveren bij de koe?
Om dat goed uit te leggen, moeten we toch terug naar het dier-eigen gedrag van de landbouwhuisdieren. Een pas geboren kalf is, in tegenstelling tot een pasgeboren big, de eerste uren na de geboorte een stuk kwetsbaarder. Daar waar een big zo ongeveer droog geboren wordt en onmiddellijk op zoek gaat naar de beste tepel van de moeder, heeft een kalf wat meer tijd nodig om te ‘aarden’. Vaak zie je dan ook dat het kalf de tijd die de moeder besteedt aan droog likken, nodig heeft alvorens het op de eigen benen op zoek gaat naar de eerste voeding. Omdat de koeien ook bij ons in een stal vol andere koeien staan, is ook bij ons het motto: voldoende biest in het eerste uur. Wij melken dan ook de eerste liters biest en geven het met de fles aan het kalf. Eens ze die eerste liters op heeft, houden we moeder en kalf goed in de gaten om zeker te zijn dat het kalf ook zelf de weg vindt naar de moedermelk. De eerste dagen blijven ze daarom ook afgezonderd van de andere koeien, zodat we zeker zijn dat ze elkaar gevonden hebben. Als het kalf de eerst dagen goed doorkomt, worden koe en kalf herenigd met de rest van de koppel. Best wel spannend voor een kalfje van een paar dagen! Wij zien dan ook dat de eerste weken het kalf dicht bij de moeder blijft, maar naarmate het kalf wat groter wordt, zie je ze steeds vaker apart in de stal. Wij hebben een deel van de stal ingericht waar alleen de kalveren kunnen komen. Een soort ballenbad voor kalfjes: moeders niet toegelaten! En ook dan komt dat dier-eigen gedrag weer naar boven: daar waar biggen, maar zeker ook lammeren op elk moment van de dag in de buurt van hun moeder lopen en dus ook drinken, zie je bij koeien dat de kalveren zich een groot deel van de dag afzonderen en een paar keer hun moeder opzoeken om te drinken. Eigenlijk precies zoals dat in de natuur ook gebeurt: koeien laten vaak hun kalf achter in de overgang van bos naar weiland, gaan volop grazen en komen een paar keer daags bij het kalf langs. Geleidelijk aan eet het kalf dan ook spontaan steeds meer gras in aanvulling op de melk.
Maar ook bij ons komt er een moment dat moeder en kalf gescheiden worden. De stiertjes zijn dan al gecastreerd om als os tot 2,5 jaar op het bedrijf te blijven. Na 3 tot 4 maanden gaan altijd een paar kalfjes tegelijkertijd bij hun moeders weg. Ze kunnen elkaar blijven zien, maar kunnen niet naar elkaar toe. In onze ervaring is dat vaak voor de moeder een dag of 2 een zwaar gelag. De kalveren lijken er vaak niet heel veel last van te hebben, al zijn er zeker ook bij die de overgang echt wel pittig vinden. Als we een paar maanden later moeder en kalf weer herenigen, hetzij in de wei, hetzij in de winter op stal, denken wij ook echt te kunnen zien dat de meeste nog steeds die sociale band met elkaar hebben, ook al gaat het dan helemaal niet meer om de melk. Het zorgt voor enige mate van rust en herkenning in de koppel.
Uit respect voor de dieren, vinden wij het dus erg belangrijk om hen zoveel als mogelijk de ruimte te bieden voor hun dier-eigen gedrag. Dat kost wat, maar op een andere manier kunnen en willen wij het niet meer. Het zal moeten blijken of het financieel uit kan. Onze veestapel zal dan ook maar groeien als er voldoende afzet voor de zuivelproducten is. Wij zijn er in elk geval van overtuigd dat we, net zoals we in de bakkerij doen, zonder allerlei toevoegingen en poeders, eerlijke en lekkere voeding kunnen maken met en vanuit respect voor het dier-eigen gedrag.
